پیسی صورت چیست؟ توضیحات علمی درباره این مشکل پوستی
پیسی صورت، که نام علمی آن ویتیلیگو (Vitiligo) است، یک اختلال مزمن و غیرواگیر پوستی به‌شمار می‌رود که با از بین رفتن سلول‌های رنگدانه‌ای پوست (ملانوسیت‌ها) همراه است. این فرایند منجر به بروز لکه‌های سفید یا بی‌رنگ روی نواحی مختلف صورت و بدن میشود و میتواند از نظر روانی و اجتماعی تأثیراتی قابل توجه بر فرد داشته باشد. در این مقاله به بررسی علمی و دقیق این بیماری، علل، علائم، مکانیسم‌ها، روش‌های درمانی و جنبه‌های روانی آن می‌پردازیم.
پیسی صورت چیست؟
ویتیلیگو یک بیماری پوستی مزمن و غیرمسری است که در نتیجه‌ی از بین رفتن یا غیرفعال شدن سلول‌های رنگ‌دانه‌ساز پوست، موسوم به ملانوسیت‌ها، ایجاد میشود. هنگامی که این لکه‌های بی‌رنگ بر روی نواحی مختلف صورت ظاهر می‌شوند، به آن پیسی صورت گفته میشود. این لکه‌ها ممکن است به‌مرور زمان گسترش یابند یا در اندازه و مکان اولیه خود باقی بمانند.
علل پیسی صورت
در ادامه مهم ترین علل شناخته شده را بررسی می کنیم:
1- اختلالات خود ایمنی: در ویتیلیگو، سلول‌های خودایمنی به سلول‌های ملانوسیت حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. این تخریب باعث از دست رفتن رنگدانه در نواحی خاصی از پوست، مانند صورت، میشود. شواهد علمی از ارتباط ویتیلیگو با سایر بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو، دیابت نوع 1 و آلوپسی آره‌آتا نیز حمایت می‌کنند.
2- عوامل ژنتیکی: مطالعات ژنتیکی نشان داده‌اند که حدود 30 تا 40 درصد از بیماران مبتلا به ویتیلیگو دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند. همچنین، بیش از 30 ژن مختلف با این اختلال پوستی ارتباط دارند که بسیاری از آن‌ها در تنظیم عملکرد سیستم ایمنی و پاسخ بدن به استرس اکسیداتیو نقش دارند. به‌ویژه، ژن‌های NLRP1، PTPN22، HLA و TYR به‌عنوان ژن‌های اصلی در ایجاد حساسیت به ویتیلیگو شناسایی شده‌اند، و هرکدام به‌طور خاص در فرآیندهای ایمنی و متابولیسم رنگ‌دانه‌ها دخیل هستند.
3- اختلالات نوروژنیک: بر اساس فرضیه نوروژنیک، نورون‌های محیطی ممکن است با ترشح ترکیبات شیمیایی خاص، از جمله مواد سمی یا تحریک‌کننده، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث آسیب به ملانوسیت‌ها شوند. این سازوکار عمدتاً در نوع بخش‌بندی‌شده ویتیلیگو مشاهده میشود که معمولاً به‌صورت یک‌طرفه و محدود به یک ناحیه مشخص، به‌ویژه در صورت، بروز می‌یابد.
4- اختلال در عملکرد ملانوسیت ها: ملانوسیت‌ها به دلیل نقص‌های درون‌سلولی دچار اختلال در فرآیندهای متابولیکی، سنتز ملانین یا توانایی دفاع در برابر عوامل آسیب‌زای محیطی می‌شوند. این نوع اختلال اغلب در مراحل ابتدایی ویتیلیگو بروز می‌یابد و ممکن است با تغییرات ساختاری یا عملکردی در سلول‌های ملانوسیت همراه باشد که آن‌ها را نسبت به تخریب آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
5- عوامل روانی و استرس های روحی: استرس شدید روانی یکی از عوامل غیرمستقیمی است که میتواند در شروع یا پیشرفت ویتیلیگو، از جمله پیسی صورت، نقش داشته باشد. گرچه مکانیسم دقیق این ارتباط هنوز به‌طور کامل روشن نشده، اما یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهند که استرس ممکن است با فعال‌سازی بیش‌ازحد سیستم ایمنی، زمینه‌ساز حمله خودایمنی به ملانوسیت‌ها شود.
6- عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی می‌توانند در بروز یا تشدید ویتیلیگو، به‌ویژه در نواحی حساس مانند صورت، نقش داشته باشند. از جمله این عوامل می‌توان به آفتاب‌سوختگی شدید، زخم‌ها یا آسیب‌های فیزیکی پوست، تماس با مواد شیمیایی خاص و استفاده مکرر از محصولات پوستی تحریک‌کننده اشاره کرد.
7- استرس اکسیداتیو: استرس اکسیداتیو ناشی از افزایش رادیکال‌های آزاد و کاهش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی در پوست میتواند ملانوسیت‌ها را تخریب کند. در افراد مبتلا به پیسی صورت، سطح آنزیم‌هایی مانند کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز کاهش یافته و این موضوع باعث آسیب‌پذیری بیشتر ملانوسیت‌ها نسبت به آسیب سلولی میشود.
علائم پیسی صورت
نشانه های پیسی صورت می تواند شامل موارد زیر باشد:
1- لکه های سفید یا بی رنگ: اولین نشانه ی پیسی صورت، لکه های سفید یا بی رنگی است که در نواحی چشم ها، بینی، دهان، پیشانی یا زیر چانه مشاهده می شود. مهم‌ترین ویژگی این لکه‌ها، عدم وجود رنگدانه ملانین در آن‌ها است که به دلیل آسیب به سلول‌های ملانوسیت (سلول‌های تولیدکننده رنگدانه) ایجاد میشود.
2- شکل گیری تدریجی لکه ها: لکه‌های ویتیلیگو ابتدا به‌طور محدود در یک ناحیه خاص از صورت ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها ممکن است به مرور زمان بزرگ‌تر شده و به نواحی دیگر صورت یا بدن گسترش یابند. به‌طور معمول، شروع این لکه‌ها در مناطقی از صورت که بیشتر در معرض نور خورشید هستند، مانند صورت، دست‌ها، گردن یا بازوها، مشاهده میشود.
3- پدیده کُبنر: این پدیده به این معناست که آسیب فیزیکی مانند بریدگی، زخم یا سوختگی یا تحریکات پوستی مانند استفاده از محصولات شیمیایی یا خراشیدگی پوست میتواند منجر به بروز لکه‌های ویتیلیگو در نواحی آسیب‌دیده شود.
4- حساسیت بیشتر به آفتاب: نواحی که دچار پیسی شده‌اند، به دلیل از دست دادن رنگدانه‌های طبیعی، به‌شدت حساس به آفتاب می‌شوند. این مناطق ممکن است به‌راحتی دچار آفتاب‌سوختگی شوند و پوست در این نواحی به‌ویژه در معرض آسیب‌های ناشی از پرتوهای فرابنفش قرار دارد.
5- عدم درد یا خارش: از دیگر ویژگی‌های بارز پیسی صورت این است که لکه‌های ویتیلیگو معمولاً همراه با درد، خارش یا التهابات پوستی نیستند. پوست در نواحی مبتلا به ویتیلیگو به‌طور معمول بدون احساس ناراحتی باقی می‌ماند و تنها تغییر رنگ مشاهده میشود.
6- تاثیرات روانی و اجتماعی: علائم ظاهری ویتیلیگو، به‌ویژه در نواحی صورت، میتواند تأثیرات زیادی بر جنبه‌های روانی و اجتماعی فرد داشته باشد. این علائم روانی میتواند زندگی اجتماعی و حرفه‌ای فرد را تحت تأثیر قرار دهد و در برخی موارد، نیاز به مشاوره و درمان روانی برای مقابله با آن‌ها وجود داشته باشد.
روش های درمانی پیسی صورت
درمان ویتیلیگو به دلیل پیچیدگی‌های بیماری و علت‌های متعدد آن، متنوع است و هیچ درمان قطعی و دائمی برای آن وجود ندارد. با این حال، هدف درمان معمولاً بازگرداندن رنگ به پوست و کاهش گسترش لکه‌های سفید است. در اینجا به بررسی روش‌های درمانی مختلف می‌پردازیم:
درمان با نور
- یکی از درمان‌های مؤثر در ویتیلیگو استفاده از نور درمانی با فرکانس UVB است. در این روش، پوست تحت تأثیر تابش نور فرابنفش قرار می‌گیرد تا به تحریک سلول‌های ملانوسیت و بازگشت رنگ پوست کمک کند. نور UVB باریک به‌ویژه در درمان ویتیلیگو موفقیت‌های خوبی نشان داده است و معمولاً به‌صورت منظم، چند بار در هفته، تحت نظر پزشک انجام میشود.
- در روش PUVA درمانی، بیمار ابتدا یک داروی خوراکی به نام پسورالن مصرف میکند که پوست را به نور حساس میکند، سپس تحت تابش نور UVA قرار می‌گیرد. این روش معمولاً برای درمان ویتیلیگو در نواحی وسیع‌تر و پیشرفته‌تر استفاده میشود. PUVA درمانی میتواند مؤثر باشد، اما نیازمند مراقبت‌های ویژه است و ممکن است عوارض جانبی مانند آسیب به پوست و پیری زودرس پوست به دنبال داشته باشد.
درمان های جراحی
- پیوند ملانوسیت ها: در این روش، که به‌عنوان پیوند ملانوسیت‌ها یا کاشت ملانوسیت شناخته میشود، سلول‌های ملانوسیت سالم از قسمت‌های دیگر بدن بیمار برداشت شده و به نواحی آسیب‌دیده پیوند داده می‌شوند. این روش برای افرادی که ویتیلیگو در نواحی بزرگ یا مقاوم به درمان دارند، مؤثر است.
- جراحی لیزری: در برخی موارد، از روش‌های جراحی و لیزر برای تحریک رشد سلول‌های ملانوسیت استفاده میشود. این روش‌ها شامل استفاده از لیزرهایی مانند Fractional CO2 laser است که میتواند به نواحی از پوست که دارای لکه‌های ویتیلیگو هستند، کمک کند. این درمان‌ها در بعضی موارد می‌توانند نتایج خوبی داشته باشند.
درمان های روانی و مشاوره
پیسی صورت، به‌ویژه در نواحی صورت، میتواند تأثیرات روانی شدیدی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. در نتیجه، درمان‌های روان‌شناختی، مانند مشاوره روانی، درمان شناختی-رفتاری (CBT)، و گروه‌های حمایتی برای مقابله با اضطراب، افسردگی، و کاهش اعتماد به نفس می‌توانند در مدیریت بیماری و بهبود وضعیت روانی بیمار مؤثر باشند.
پوشش و آرایش پوست
برای بسیاری از بیماران مبتلا به پیسی صورت، استفاده از کرم‌های پوشاننده رنگی میتواند به عنوان روشی موقت و غیرتهاجمی برای پنهان کردن لکه‌های سفید پوست مؤثر باشد. این کرم‌ها به‌ویژه در شرایط اجتماعی و روزمره برای افرادی که از تأثیرات روانی بیماری رنج می‌برند، میتواند مفید باشد.
مقاله مرتبط: علائم و روش های درمان بیماری ویتیلیگو
سوالات متداول
- آیا پیسی واگیردار است؟ خیر، پیسی کاملاً غیرواگیردار است.
- آیا پیسی فقط صورت را درگیر میکند؟ خیر، میتواند در هر نقطهای از بدن ظاهر شود.
- آیا پیسی با درد یا خارش همراه است؟ خیر، اما گاهی خارش خفیف در ناحیه ایجاد میشود.
- آیا پیسی درمان قطعی دارد؟ درمان قطعی ندارد، اما روشهایی برای کاهش ظاهر آن وجود دارد.
خلاصه مطالب
ویتیلیگو یک بیماری پوستی است که باعث می شود پوست شما رنگ یا رنگدانه خود را از دست بدهد. این باعث می شود پوست شما روشن تر از رنگ طبیعی پوست به نظر برسد یا سفید شود. اگر در قسمتی از بدنتان که دارای مو است ویتیلیگو دارید، ممکن است موهایتان سفید یا نقره ای شوند.
پیسی صورت یک بیماری پیچیده پوستی است با اینکه خطرناک یا مسری نیست، ولی میتواند اثرات روانی و اجتماعی قابل توجهی به‌ویژه برای مبتلایان جوان و نوجوان داشته باشد. درک درست از این بیماری و درمان به‌موقع میتواند در کنترل آن مؤثر باشد.
هلدینگ بهبود تأمین، مرجع تخصصی در تولید و توزیع محصولات مراقبت از مو، پوست و بدن در ایران است. این مجموعه با تکیه بر دانش روز، تکنولوژی‌های نوین و استانداردهای جهانی، در مسیر ارتقاء سلامت و زیبایی گام برمی‌دارد.
لینک مرجع:
my.clevelandclinic.org/health/diseases/12419-vitiligo