دمل چیست؟

دُمَل یک عفونت پوستی است که در اثر تجمع چرک در فولیکول مو یا غده چربی به وجود می‌آید. این عارضه به‌شکل یک توده دردناک، سفت و قرمز شروع شده و به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شود. در مرکز دمل معمولاً چرک تجمع می‌یابد که ترکیبی از گلبول‌های سفید، باکتری‌ها و سلول‌های مرده پوست است.

بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO) و مطالعات بالینی متعدد، تخمین زده می‌شود که از هر 10 نفر، حدود 1 نفر در طول زندگی خود حداقل یک‌بار دچار دمل پوستی می‌شود. آگاهی از علل، علائم و راهکارهای درمان و پیشگیری از دمل می‌تواند نقش مؤثری در حفظ سلامت پوست و جلوگیری از عفونت‌های پیش‌رونده داشته باشد. در این مقاله، به بررسی جامع دمل، شامل علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم.

دمل چیست؟

دمل یک آبسه پوستی است که در اثر عفونت باکتریایی در فولیکول مو و بافت‌های مجاور ایجاد می‌شود. این عفونت معمولاً توسط باکتری استافیلوکوکوس اورئوس ایجاد می‌شود. این باکتری به‌طور طبیعی در سطح پوست و داخل بینی بسیاری از افراد سالم وجود دارد، اما در شرایطی مانند ضعف سیستم ایمنی یا وجود زخم‌های باز، می‌تواند به لایه‌های عمقی پوست نفوذ کرده و باعث بروز عفونت شود.

دمل به صورت یک توده متورم، قرمز و دردناک شروع شده و به تدریج چرک در مرکز آن جمع می‌شود. در مواردی که شدت عفونت بالاست، ممکن است ناحیه اطراف دمل نیز دچار التهاب و تورم شود یا عفونت به بافت‌های عمیق‌تر پوست سرایت کند.

تشخیص دمل

تشخیص دمل یکی از مراحل مهم در روند درمان این عارضه ی پوستی است.

1- شرح حال بیمار

اولین گام در فرآیند تشخیص دمل، اخذ شرح حال دقیق و جامع از بیمار است. دمل‌ها معمولاً به‌صورت ناگهانی بروز می‌کنند و در طی چند روز به‌تدریج بزرگ‌تر شده و با افزایش درد همراه می‌شوند. وجود سابقه تکرارپذیر بروز دمل می‌تواند نشانه‌ای از زمینه‌های مستعدکننده نظیر دیابت شیرین، نقص در سیستم ایمنی، یا رعایت ناکافی بهداشت فردی باشد. همچنین، بروز علائمی مانند تب، ضعف عمومی، تعریق شبانه یا گسترش ضایعه به نواحی اطراف، ممکن است حاکی از عفونت سیستمیک یا وجود آبسه‌ای عمقی باشد که نیازمند بررسی و پیگیری فوری است.

2- معاینه بالینی

معاینه فیزیکی نقش محوری در ارزیابی و تشخیص دمل ایفا می‌کند. دمل معمولاً به‌صورت یک توده‌ی سفت، قرمز، گرم و حساس به لمس تظاهر می‌یابد که در مرکز آن، نقطه‌ای سفید یا زردرنگ (نوک چرکی) ممکن است قابل مشاهده باشد. این ضایعات عمدتاً در نواحی‌ای ایجاد می‌شوند که دارای فولیکول‌های مو، تعریق زیاد یا اصطکاک مداوم هستند.

3- تشخیص افتراقی

در روند تشخیص باید سایر بیماری‌هایی که علائم مشابه دارند را مد نظر قرار داد:

• کیست عفونی‌شده‌ی اپیدرمال
• آبسه‌های پوستی یا عمقی
• آکنه ندولار یا کیستیک
• کربونکل (تجمع چند دمل)
• عفونت‌های قارچی یا ویروسی
• گزش حشرات با عفونت ثانویه

4- بررسی آزمایشگاهی و تصویر برداری

در اغلب موارد دمل نیازی به آزمایش‌های تکمیلی ندارد، اما در شرایط خاص استفاده از آن‌ها توصیه می‌شود.

• کشت و آنتی‌بیوگرام چرک
• آزمایش قند خون
• CBC وCRP/ESR
• سونوگرافی بافت نرم

5- تشخیص نهایی

تشخیص نهایی دمل عمدتاً بالینی است و بر اساس یافته‌های ظاهری، شرح حال و محل ضایعه انجام می‌گیرد. تشخیص با تأیید وجود فولیکول عفونی و چرک در مرکز ضایعه تکمیل می‌شود.

درمان دمل

درمان دمل به عوامل مختلفی از جمله شدت ضایعه، محل درگیری، وجود علائم سیستمیک و وضعیت ایمنی بیمار بستگی دارد. درمان به دو شکل کلی موضعی و سیستمیک انجام می‌شود.

1- مراقبت های حمایتی و درمان های موضعی

در موارد خفیف تا متوسط و در دمل های منفرد، درمان محافظ کارانه کفایت می کند.

• کمپرس گرم: اعمال کمپرس گرم و مرطوب چند بار در روز باعث افزایش جریان خون موضعی، تسریع در روند رسیدن چرک به سطح پوست و در نهایت تسهیل در تخلیه خودبه‌خودی دمل می‌شود.
• رعایت بهداشت فردی: شستشوی منظم ضایعه با آب و صابون آنتی‌باکتریال، استفاده از حوله و وسایل شخصی مجزا، و اجتناب از فشار دادن یا ترکاندن دمل توسط بیمار توصیه می‌شود.
• درمان موضعی با آنتی بیوتیک ها: در صورت عدم پارگی دمل، استفاده از پمادهای موضعی آنتی‌بیوتیک ممکن است کمک‌کننده باشد، هرچند اثربخشی آن‌ها در مقایسه با کمپرس گرم محدودتر است.

2- تخلیه جراحی

در مواردی که دمل به بلوغ کامل رسیده، متورم و دردناک شده یا نوک چرکی ایجاد شده است، بهترین اقدام درمانی تخلیه جراحی است. روش جراحی معمولا در شرایط استریل و با استفاده از بی حسی موضعی انجام می شود. شستشوی روزانه و پیگیری وضعیت بهبودی بسیار حائز اهمیت است.

3- درمان سیستمیک با آنتی بیونتیک ها

در شرایط زیر تجویز آنتی‌بیوتیک خوراکی یا تزریقی ضروری است:

• وجود علائم سیستمیک (تب، ضعف، لرز)
• سلولیت یا گسترش التهاب به بافت‌های اطراف
• دمل‌های متعدد یا عودکننده (کاربونکل)
• بیماران با نقص ایمنی (دیابت، HIV، مصرف کورتیکواستروئیدها)
• عدم پاسخ به درمان موضعی

4- درمان در دمل های عود کننده

برای بیمارانی که به طور مکرر دچار دمل می‌شوند، رویکرد درمانی شامل موارد زیر است:

• غربالگری ناقلان باکتری MRSA یا MSSA (مانند نمونه‌برداری از بینی)
• دکولونیزاسیون موضعی با موپیروسین داخل بینی به مدت ۵ روز
• استحمام با محلول کلرهگزیدین یا صابون ضدباکتری برای چندین هفته
• بررسی و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت، چاقی، کم‌خونی یا کمبود ایمنی
• آموزش بهداشت فردی و شناسایی عوامل خطر محیطی

پیشگیری دمل

پیشگیری از دمل، به‌ویژه در افراد مستعد یا دارای سابقه‌ی عود مکرر، اهمیت ویژه‌ای دارد. هدف از مداخلات پیشگیرانه، جلوگیری از ایجاد عفونت‌های فولیکولار و ممانعت از گسترش باکتریایی است.

1- رعایت بهداشت فردی و عمومی

• شست‌وشوی منظم پوست: استفاده از آب گرم و صابون‌های آنتی‌باکتریال، به‌ویژه پس از تعریق، فعالیت فیزیکی یا تماس با سطوح آلوده.
• خشک نگه داشتن پوست: رطوبت زیاد یکی از عوامل تسریع‌کننده رشد باکتری‌ها است. باید نواحی‌ای مانند کشاله ران، زیر بغل و چین‌های پوستی مرتباً خشک نگه داشته شوند.
• تعویض منظم لباس زیر و حوله‌ها: استفاده از حوله، تیغ یا لباس مشترک ممکن است باعث انتقال باکتری شود.
• پرهیز از خاراندن یا فشار دادن ضایعات پوستی: این کار ممکن است منجر به گسترش عفونت به بافت‌های اطراف شود.

2- کنترل بیمارهای زمینه ای

• دیابت شیرین: کنترل قند خون از مهم‌ترین عوامل کاهش بروز دمل است، چرا که قند بالا موجب ضعف سیستم ایمنی و افزایش احتمال عفونت می‌شود.
• کم‌خونی، سوءتغذیه و چاقی: اصلاح این شرایط می‌تواند توان سیستم ایمنی را در برابر عفونت‌های پوستی افزایش دهد.
• تقویت ایمنی: در افراد دارای نقص ایمنی (مادرزادی یا اکتسابی)، مشاوره با متخصص ایمونولوژی برای بررسی و مدیریت دقیق توصیه می‌شود.

3- اقدامات پیشگیرانه در محیط های پرخطر

افرادی که در محیط‌های پر ازدحام یا با تماس پوستی بالا فعالیت دارند (مانند ورزشکاران، سربازان، یا کارگران کارخانه) در معرض خطر بیشتری قرار دارند:

• استفاده از لباس‌های نخی و تنفس‌پذیر
• ضدعفونی منظم سطوح تماس‌دار (تجهیزات ورزشی، دوش‌ها، نیمکت‌ها)
• آموزش در خصوص استفاده انحصاری از وسایل شخصی

4- مشاوره و آموزش بیماران

آموزش نقش مهمی در پیشگیری از دمل دارد. به بیماران باید آموزش داده شود که:

• علائم اولیه دمل را بشناسند و سریعاً درمان را آغاز کنند.
• از اقدامات خوددرمانی مانند ترکاندن یا برش دمل خودداری کنند.
• مراقبت از زخم‌های پوستی حتی کوچک (مثلاً بریدگی‌ها یا گزش‌ها) را جدی بگیرند.

مقاله مرتبط: تفاوت سالک و جوش

سوالات متداول 

• آیا دمل مسری است؟ بله، در صورت تماس مستقیم با چرک یا وسایل آلوده می‌تواند منتقل شود.
• دمل با جوش چه تفاوتی دارد؟ دمل بزرگ‌تر، عمیق‌تر و دردناک‌تر از جوش معمولی است و چرک بیشتری دارد.
•  چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ اگر دمل بزرگ، دردناک، تب‌دار یا بهبودنیافته باشد، باید به پزشک مراجعه شود.
• آیا دمل دوباره عود می‌کند؟ بله، در برخی افراد مستعد ممکن است دمل به‌طور مکرر ایجاد شود.

خلاصه مطالب 

دمل یک عفونت شایع و دردناک فولیکول مو و پوست اطراف آن است. به عنوان یک توده قرمز شروع می شود، سپس با هجوم گلبول های سفید خون برای مبارزه با عفونت، با چرک پر می شود. مراقبت خانگی خوب اغلب می تواند یک جوش را که به عنوان آبسه پوستی نیز شناخته می شود، از بین ببرد. زمانی که دمل در برابر درمان مقاومت می کند یا در نواحی آسیب پذیر خاصی از بدن ایجاد می شود، به مراقبت پزشک نیاز است.

هلدینگ بهبود تأمین، مرجع تخصصی در تولید و توزیع محصولات مراقبت از مو، پوست و بدن در ایران است. این مجموعه با تکیه بر دانش روز، تکنولوژی‌های نوین و استانداردهای جهانی، در مسیر ارتقاء سلامت و زیبایی گام برمی‌دارد.

لینک مرجع:

www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/ss/slideshow-boils