درماتیت عصبی چیست؟
درماتیت عصبی، که با نام‌های نورودرماتیت یا لیکن سیمپلکس مزمن نیز شناخته میشود، یک بیماری پوستی مزمن است که با خارش شدید و محدود به ناحیه‌ای خاص و در نتیجه آن، ضخیم شدن پوست مشخص میشود. این وضعیت برخلاف سایر انواع درماتیت که معمولاً نواحی وسیعی از بدن را درگیر می‌کنند، اغلب در یک یا چند ناحیه مشخص و محدود ظاهر میشود.
درماتیت عصبی ارتباط نزدیکی با استرس و عوامل عصبی دارد و می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. در ادامه مقاله به طور کامل به تعریف، علل، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از درماتیت عصبی می پردازیم.
درماتیت عصبی
درماتیت عصبی نوعی التهاب مزمن پوستی است که با خارش شدید و ایجاد لکه‌های ضخیم، خشک و پوسته‌پوسته روی پوست همراه است. این خارش مداوم منجر به خاراندن بیش‌ازحد ناحیه شده و چرخه‌ای معیوب از “خارش-خاراندن” ایجاد می‌کند که باعث تشدید علائم میشود. خارش می تواند در هر جایی از بدن رخ دهد اما بیشتر در بازوها، شانه ها، آرنج ها، پاها، مچ پا، مچ دست، دست ها، پشت گردن یا پوست سر دیده می شود.
علل درماتیت عصبی
در ادامه علل اصلی درماتیت عصبی را بررسی می کنیم:
1- استرس و اظطراب: افراد مبتلا به استرس مزمن یا تنش‌های عاطفی، تمایل بیشتری به خاراندن پوست خود دارند که منجر به آسیب‌های مکرر و مزمن پوستی میشود.
2- اختلالات روان تنی: درصد زیادی از بیماران مبتلا به درماتیت عصبی، از اختلالات روان‌تنی مانند افسردگی، اختلال اضطراب فراگیر، وسواس فکری-عملی و اختلالات شخصیتی رنج می‌برند. در این موارد، خاراندن پوست ممکن است به‌صورت رفتار ناخودآگاه یا به‌عنوان راهی برای تسکین اضطراب داخلی ظاهر شود.
3- پاسخ عصبی پوست به تحریک: تحریک‌های حسی مزمن باعث فعال شدن نورون‌های حسی و آزادسازی مواد التهابی از جمله هیستامین میشود که خود منجر به احساس خارش و تمایل به خاراندن می‌گردد.
4- رفتارهای عادتی و شرطی شده: برخی افراد به‌صورت ناخودآگاه و عادتی پوست خود را در پاسخ به احساس خارش، استرس یا حتی بی‌حوصلگی می‌خارانند. این رفتار با گذشت زمان به یک واکنش شرطی تبدیل میشود.
5- تحریکات پوستی خارجی: لباس‌های تنگ یا ساخته‌شده از الیاف مصنوعی، مواد شوینده قوی، عطرها، صابون‌های قلیایی و حتی تعریق بیش از حد می‌توانند باعث تحریک پوست و شروع چرخه خارش شوند.
6- خشکی پوست: خشکی بیش‌ازحد پوست یکی از فاکتورهای مهم ایجاد خارش است. در افراد مستعد، خشکی پوست می‌تواند محرک آغازین برای خاراندن و در نهایت درماتیت عصبی باشد.
7- عفونت های پوستی: گاهی بیماری به دنبال تحریک اولیه‌ای مثل گزش حشره یا واکنش آلرژیک موضعی آغاز میشود. این تحریک اولیه می‌تواند زمینه‌ساز خاراندن مزمن و در نتیجه شروع درماتیت عصبی گردد.
8- عوامل ژنتیکی و فردی: استعداد ژنتیکی برای ابتلا به بیماری‌های التهابی پوست مانند اگزما یا آتوپی می‌تواند زمینه‌ساز درماتیت عصبی باشد. همچنین افراد دارای سابقه خانوادگی اختلالات پوستی یا روان‌تنی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
9- اختلالات خواب: در بسیاری از افراد خارش در شب شدیدتر شده و منجر به بی خوابی یا اختلال خواب می گردد. این بی خواب باعث تحریک بیشتر سیستم عصبی و افزایش خارش می شود.
علائم درماتیت عصبی
در ادامه به مهم ترین و شایع ترین علائم درماتیت عصبی اشاره می کنیم:
- خارش شدید و مداوم
- ضخیم شدن پوست
- تغییر رنگ پوست
- خشکی و پوسته پوسته شدن پوست
- ضایعات موضوعی محدود
- ایجاد زخم و خراش های پوستی
- عوارض روانی و اجتماعی
| علامت | توضیح |
| خارش شدید | مزمن، مداوم و اغلب با استرس تشدید میشود. |
| ضخیم شدن پوست | به دلیل خاراندن مزمن، خطوط پوستی واضح و پوست خشن میشود. |
| تغییر رنگ پوست | تیرگی یا روشنی ناحیه درگیر نسبت به پوست طبیعی |
| پوسته ریزی و خشکی | همراه با ترک‌های سطحی و گاهی سوزش |
| ضایعات موضعی و محدود | در نواحی قابل‌دسترس و خاص بدن |
| زخم های سطحی | به علت خاراندن، گاهی با عفونت ثانویه همراه است. |
| مشکلات روانی و اجتماعی | افسردگی، اضطراب، احساس شرم، اختلال خواب |
تشخیص درماتیت عصبی
تشخیص درماتیت عصبی عمدتاً بالینی است و بر اساس مشاهدات ظاهری پوست، تاریخچه پزشکی و الگوی خارش انجام میگیرد. این بیماری در بسیاری از موارد به‌خوبی با مشاهده ویژگی‌های فیزیکی نواحی آسیب‌دیده و شرح‌حال دقیق بیمار شناسایی میشود. با این حال، برای اطمینان از تشخیص و رد سایر بیماری‌های پوستی مشابه، ممکن است نیاز به اقدامات تشخیصی تکمیلی باشد.
- شرح حال پزشکی
- معاینه فیزیکی
- تشخیص افتراقی
- آزمایش ها و بررسی های تکمیلی
- معیارهای تشخیصی بالینی پیشنهادی
درمان درماتیت عصبی
درمان درماتیت عصبی نیازمند رویکردی چندبعدی و ترکیبی است که شامل کنترل خارش، ترمیم پوست آسیب‌دیده، حذف عوامل محرک، و مدیریت عوامل روانی می‌باشد. از آن‌جا که درماتیت عصبی اغلب مزمن و مقاوم به درمان است، موفقیت درمان وابسته به همکاری کامل بیمار، آموزش و پیگیری مداوم خواهد بود.
- درمان های موضعی
- درمان های خوراکی
- درمان های روان پزشکی و رفتاری
- درمان های نوری
- اصلاح سبک زندگی و عوامل محیطی
پیشگیری درماتیت عصبی
پیشگیری به دو دسته‌ی کلی تقسیم میشود.
- پیشگیری اولیه: جلوگیری از بروز بیماری در افراد مستعد
هدف پیشگیری اولیه، جلوگیری از آغاز درماتیت عصبی در افراد مستعد به این بیماری است؛ به‌ویژه افرادی که دارای سابقه اختلالات روانی، حساسیت‌های پوستی یا سابقه خانوادگی بیماری‌های التهابی پوست هستند.
مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری اولیه عبارتند از:
- مراقبت روزانه از پوست
- اجتناب از عوامل محرک پوستی
- مدیریت صحیح استرس و هیجانات
- پرهیز از خراشاندن مداوم پوست
- تغییر رفتارهای عادتی خارش
- پیشگیری ثانویه: جلوگیری از عود بیماری و تشدید علائم در بیماران مبتلا
پیشگیری ثانویه با هدف جلوگیری از عود، گسترش یا مزمن شدن بیماری در افرادی انجام میشود که پیش‌تر به درماتیت عصبی مبتلا شده‌اند.
راهکارهای کلیدی پیشگیری ثانویه شامل:
- پرهیز از تحریک مجدد نواحی قبلاً درگیر
- ادامه درمان حمایتی حتی در زمان بهبودی
- آموزش بیمار برای شناسایی علائم هشدار اولیه
- مراجعه منظم به پزشک و پیگیری درمانی
- درمان اختلالات روانشناختی همزمان
سوالات متداول
- آیا خارش در این بیماری شبها بیشتر میشود؟ بله، اغلب خارش شبها شدت میگیرد.
- آیا درمان قطعی برای درماتیت عصبی وجود دارد؟ خیر، اما قابل کنترل با دارو و مدیریت استرس است.
- آیا رواندرمانی در بهبود آن مؤثر است؟ بله، کاهش اضطراب و درمان روانشناختی بسیار کمککننده است.
مقاله مرتبط: تاثیر کورتیزول بر پوست چیست؟
مقاله مرتبط: درماتیت اطراف دهان (پریورال) و راه های درمان
مقاله مرتبط: بیماری های پوستی ناشی از استرس
خلاصه مطالب
درماتیت عصبی یک بیماری پیچیده با منشأ عصبی–روانی و رفتاری است که از طریق خارش و خاراندن مزمن خود را نشان می‌دهد. تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و اصلاح سبک زندگی می‌تواند نقش مهمی در کنترل و بهبود این بیماری داشته باشد.
هلدینگ بهبود تأمین، مرجع تخصصی در تولید و توزیع محصولات مراقبت از مو، پوست و بدن در ایران است. این مجموعه با تکیه بر دانش روز، تکنولوژی‌های نوین و استانداردهای جهانی، در مسیر ارتقاء سلامت و زیبایی گام برمی‌دارد.
لینک مرجع:
my.clevelandclinic.org/health/diseases/17989-neurodermatitis